Behawior

  Norka europejska jest zwierzęciem terytorialnym, przy czym dorosłe samce i osobniki młode mają większe terytoria niż dorosłe samice. Niezależnie od płci, obserwuje się różnice w wielkości areałów osobniczych, które wynikają najprawdopodobniej z zasobności pokarmowej danego siedliska. Terytorium norki europejskiej jest zawsze związane z ciekami lub zbiornikami wodnymi i ma liniowy charakter, rozciągając się wzdłuż linii brzegowej. Odmienny kształt terytoriów norki europejskiej obserwuje się jedynie w Delcie Dunaju, gdzie, w związku z sieciowym charakterem układu odnóg i kanałów, areały zajmowane przez poszczególne osobniki mają kształt bardziej owalny.

Obserwacje z Rosji i Niemiec dowodzą, że wielkość terytorium (w wymiarze liniowym) zmienia się w ciągu roku, przy czy w pn.-zach. Rosji powierzchnia areałów osobniczych w lecie jest mniejsza niż zimą, natomiast w Niemczech ich powierzchnia zmniejsza się wyraźnie zimą. Zależności takiej nie obserwuje się w Hiszpanii, gdzie wielkość terytorium pozostaje stała w ciągu całego roku. Wynika to zapewne z faktu, iż w strefie klimatu kontynentalnego występują wyraźnie rozgraniczone pory roku, znacznie różniące się dostępnością zasobów pokarmowych.

Wielkość terytorium zajmowanego przez samce w pn.-zach. Rosji Danilov i Tumanov określili na 32 ha, zaś przez samice na 26 ha, co przekłada się średnio na 2,4 km linii brzegowej. Heptner i in. donoszą o areałach osobniczych wielkości 60-100 ha na terenach ubogich w zasoby pokarmowe w Rosji oraz wielkości 12-27 ha na terenach zasobniejszych. Zasięg terytorium wzdłuż linii brzegowej wynosił tu od 0,25 do 2 km. Wielkość terytorium w pn.-wsch. Hiszpanii Palomares i in. określili na średnio 78,4 ha dla samców i 17,4 ha dla samic oraz, odpowiednio, 2,5 i 12,7 km linii brzegowej, natomiast Garin i in. podają 11,1-18,8 km dla samców i 0,6-3,6 km dla samic. Osobniki młode zajmowały terytorium wielkości ok. 47,5 ha. W pd.-zach. Francji samce norki europejskiej zajmują od 9 do 16 km wzdłuż linii brzegowej, a samice od 2 do 10 km. W Delcie Dunaju areały osobnicze norek obejmują ok. 3 km cieków wodnych lub ok. 7 km brzegu lagun ujściowych. W Niemczech, Peters i in. obserwowali terytoria o powierzchni 88 ha dla samca (7,2 km wzdłuż linii brzegowej), od 1 do 505 ha dla samic (0,2-5,9 km wzdłuż linii brzegowej) oraz od 17 do 778 ha dla osobników młodocianych (1,7-9,2 km wzdłuż linii brzegowej). Terytoria samców reintrodukowanych w Estonii obejmują 2,7-3,2 km wzdłuż cieków wodnych, a samic – 1,8-4,6 km.Terytorium samic jest mniejsze w okresie okołoporodowym, by zwiększać się stopniowo w okresie odsadzania młodych. Niezależnie od zasięgu terytoriów wzdłuż linii brzegowej, jego szerokość (zasięg od brzegu w głąb lądu) wynosi zazwyczaj od 50 do 100 m. 

    Areały osobnicze dorosłych samców mogą obejmować terytoria nawet kilku samic. Terytoria osobników jednej płci zachodzą na siebie tylko w bardzo niewielkim stopniu, przy czym, co do zasady, zdarza się to niemal wyłącznie w przypadku samców. Związane jest to z faktem występowania natężonych zachowań agonistycznych wśród dorosłych, nawet blisko spokrewnionych samic. Osobniki obu płci aktywnie bronią swoich terytoriów przed dorosłymi osobnikami tej samej płci. Fakt obejmowania przez terytorium samca kilku terytoriów samic, występowanie różnic w wielkości terytoriów osobników obu płci oraz ich odmienne preferencje siedliskowe dobrze ilustrują schemat struktury rozprzestrzenienia osobników obu płci u drapieżnych ssaków poligamicznych z wyraźnym dymorfizmem płciowym.

    Norka europejska prowadzi samotny tryb życia, wykazując przez większą część roku agresję wewnątrzgatunkową, która zanika w sezonie godowym oraz w trakcie odchowu młodych. Doświadczenia behawioralne prowadzone w warunkach niewoli wskazują, że ok. 60% spotkań dorosłych norek poza okresem godowym ma charakter zaczepno-obronny (odstraszanie, odganianie), związany z obroną terytorium osobniczego. Międzyosobnicze zachowania agresywne są u norki europejskiej wyrażone słabiej niż u M. putorius i N. vison. Fakt ten tłumaczyć może zaznaczony słabiej, niż u blisko spokrewnionych łasicowatych, dymorfizm płciowy u M. lutreola.

Samce i samice wykazują różnice behawioralne, zwłaszcza podczas sezonu godowego. Samce stają się w tym czasie bardziej śmiałe i wykazują zachowania eksploracyjne, podczas gdy śmiałość samic wyraźnie obniża się i stają się one uległe. Poza okresem godowym, różnice w zachowaniu pomiędzy osobnikami obu płci manifestują się przede wszystkim bardziej odważnymi zachowaniami samców oraz wyraźnie większym u nich natężeniem zachowań eksploracyjnych.

    Wykazano występowanie u norki europejskiej istotnych międzyosobniczych różnic w behawiorze, co dowodzi istnienia indywidualnych wzorców zachowań. Zidentyfikowano trzy podstawowe kategorie zachowań M. lutreola – zachowania śmiałe, eksploracyjne oraz socjalne. Badania terenowe dowiodły, że zachowania odważne (konfrontacyjne) są dodatnio skorelowane z przeżywalnością norki europejskiej w naturze, podczas gdy wpływ zachowań eksploracyjnych zależy od wielu różnych czynników środowiskowych. Natężenie poszczególnych typów zachowań zależy nie tylko od pory roku i od zróżnicowania międzyosobnieczego, ale również od sytuacji, w jakiej akurat znajduje się dany osobnik. Różnice międzyosobnicze dotyczą również procesów poznawczych i zdolności uczenia się, a także indywidualnych preferencji pokarmowych. Nemvalts i in. zidentyfikował siedem podstawowych typów zachowań, pozwalających opisać behawior zwierzęcia – śmiałość, agresja, ciekawość, skorość do zabawy, zniecierpliwienie, zachowania socjalne oraz bierność.

    Dobowa aktywność M. lutreola koncentruje się wzdłuż linii brzegowej i zazwyczaj norki nie oddalają się na więcej niż 50-100 m od cieków i zbiorników wodnych. Poza czasem snu i odpoczynku zwierzęta tego gatunku są w ciągłym ruchu w poszukiwaniu pokarmu. Wykonywane ruchy są żwawe, zwinne i gwałtowne. W razie niebezpieczeństwa ucieka do wody, rzadziej kryje się w szczelinach między korzeniami drzew lub pod powalonymi pniami. Norki prowadzą skryty tryb życia, szczególnie w okresie maj-sierpień i grudzień-luty, gdy przemieszczają się najczęściej w obrębie ograniczonych części swoich terytoriów – stałych rewirów łowieckich lub niezamarzających odcinków rzek. Typowy jest skryty i stroniący od człowieka tryb życia tego gatunku.

Sposób przemieszczania się norki europejskiej na lądzie jest taki sam, jak w przypadku tchórza zwyczajnego. Chód ma charakter symetryczny – kończyna przednia następuje za kończyną tylną, po danej stronie ciała. Zazwyczaj porusza się szybkimi susami, które, gdy zwierzę zwalnia, przechodzą w chód. Prędkość przemieszczania się na lądzie w czasie żerowania wynosi najczęściej 0,60-1,17 m/s, zaś dłuższe wędrówki norka europejska odbywa z prędkością ok. 1,21-1,25 m/s. 

Tropy przednich i tylnych łap układają się w charakterystyczny, nieco ukośny (mniej ukośny niż u N. vison) wzór, odzwierciedlający sposób poruszania się norki europejskiej susami. Odbicia łap pojawiają się w regularnych zgrupowaniach po dwa lub po cztery, przy czym poczwórne ślady występują rzadziej niż u norki (wizona) amerykańskiej, a wzór tropów jest pod tym względem bardziej regularny (średnio ok. 80% trasy przebytej w jednym wzorze układu tropów) niż u tchórza zwyczajnego (średnio ok. 40-60% tropów podwójnych w przebiegu trasy przemieszczania); jednocześnie w kontekście zachowania jednorodnego i niechaotycznego układu tropów na przebytej trasie, bardziej regularne są tropy M. putorius. Odstępy między odbiciem łap przednich i tylnych (długość skoków) wynosi od średnio 25 do 45 cm, natomiast rozstaw tropów łapy lewej i prawej osiąga 8 cm. 

Nacisk łapy na podłoże wynosi, w przypadku norki europejskiej, ok. 20 g/cm2. Wskaźnik ten jest szczególnie istotny w zimie, kiedy jego wartość jest optymalna do poruszania się po utwardzonym gruncie (np. zamarznięte brzegi, utwardzony śnieg), jednak przy lekkim, miękkim śniegu, wymusza większe nakłady energetyczne, których ponoszenie uzależnione jest od dostępności pokarmu. W pewnym stopniu, nacisk na powierzchnię podparcia jest zatem czynnikiem limitującym mobilność norek.

Największe prawdopodobieństwo znalezienia tropów norki europejskiej jest wzdłuż linii brzegowej cieków i zbiorników wodnych. Pomocnym śladem obecności norki europejskiej w terenie w czasie zimy, związanym z ziemnowodnym trybem życia gatunku, jest częsta obecność na śniegu pozostałości mułu lub innego materiału z brzegów zbiornika wodnego, którym zwierzę zabrudziło futro podczas wychodzenia z wody. Takie charakterystyczne „brudne ślady” pozostawiane są na śniegu lub roślinności przybrzeżnej również wskutek wycierania (osuszania) przez norkę europejską futra po wyjściu z wody.

    Podobnie jak w przypadku wydry europejskiej i norki (wizona) amerykańskiej, charakterystyczne dla norki europejskiej są ścieżki wydeptane wzdłuż linii brzegowej. Ścieżki te znaczą najintensywniej wykorzystywane w ciągu doby szlaki wędrówek, prowadzące na łowiska oraz często wykorzystywanych kryjówek. Ścieżki mają szerokość 10-15 cm i są węższe ścieżki wydr. W przypadku współwystępowania, norka europejska często wykorzystuje ścieżki wydeptane przez wydrę europejską. 

    Norki europejskie bardzo dobrze pływają i nurkują. Gdy płyną, grzbiet i część głowy wystaje ponad powierzchnię wody, a kąt nachylenia ciała względem powierzchni wody wynosi 7°2’. W przypadku zagrożenia, potrafią zanurzyć się w taki sposób, by nad powierzchnię wody wystawał jedynie czubek nosa. Pływając na powierzchni norka osiąga prędkość 0,44 m/s. Ruch w wodzie odbywa się dzięki symultanicznym, oscylacyjnym, wiosłującym ruchom kończyn przednich i tylnych. Częstotliwość ruchów kończyny przedniej wynosi średnio 3,5 uderzeń na sekundę, a tylnej – 2,7 uderzeń na sekundę, przy czym wyraźna jest dodatnia korelacja pomiędzy wzrostem częstotliwości rychów a zwiększaniem prędkości.

Dwuśrodowiskowy tryb życia norki europejskiej podkreślają przystosowania charakterystyczne dla ssaków ziemnowodnych. Przystosowanie do pływania manifestuje się u tego gatunku przede wszystkim cylindrycznym kształtem tułowia, krótkimi kończynami, spłaszczeniem czaszki oraz błoną pławną między palcami. Przystosowania te są wyrażone stosunkowo słabo i norka nie wykazuje dużych różnic morfologiczno-anatomicznych, będących wyrazem przystosowania do życia w wodzie, w stosunku do najbliższych filogenetycznie gatunków. Niemniej, norka europejska pływa sprawniej od tchórza zwyczajnego, ale nie jest przystosowana do środowiska wodnego tak, jak wydra europejska, czy norka (wizon) amerykańska. W ostatnim przypadku różnice w mechanizmie pływania dotyczą przede wszystkim wykorzystania kończyn tylnych – M. lutreola wykorzystuje do pływania wszystkie cztery kończyny, podczas gdy głównym źródłem napędu u N. vison są kończyny przednie, a tylnymi posiłkuje się podczas pływania tylko okazjonalnie. Przekłada się to na wyższy u norki europejskiej koszt energetyczny pływania. Pewnym ograniczeniem jest też puszysty ogon i faktura futra norki europejskiej, które podczas pływania powodować mogą turbulentny przepływ wody, związany z większym oporem w porównaniu do przepływu laminarnego.

Norka europejska sprawnie nurkuje – pozostaje pod wodą 1-2 minuty i może w tym czasie przepłynąć 10-20 m. Wynurza się na 2-3 sekundy w celu zaczerpnięcia powietrza, które wydycha pod wodą. Pozwala to wyśledzić jej obecność w trakcie nurkowania. Pod wodą ukrywa się i żeruje. Spłoszona często wskakuje do wody na jednym brzegu cieku wodnego i pod wodą przepływa na przeciwny brzeg. 

    Po wyjściu z wody norka europejska osusza futro, przy czym odbywa się to w stałych i regularnie wykorzystywanych miejscach. Najczęściej, miejsca te związane są z występowaniem pyłu ze spróchniałych pni. Osuszanie okrywy włosowej jest szczególnie istotne w trakcie linień, kiedy nie zapewnia ona odpowiedniej wodoszczelności. Norka często wykorzystuje też, obszerniejsze od swoich, miejsca osuszania futra wydry.

    W przypadku zagrożenia norka ucieka do wody i nurkuje, a w przypadku, gdy nie ma takiej możliwości, ukrywa się w przestrzeniach pod korzeniami lub pod powalonymi drzewami. Norki rzadko i słabo się wspinają, choć widuje się ją czasem na pniach drzew – do ok. 1-4 m wysokości. Wyjątkiem jest Delta Dunaju, gdzie sugeruje się intensywne wykorzystanie przez norki drzew w trakcie sezonowych powodzi. Potrafi dość wysoko i sprawnie skakać, zwłaszcza spłoszona lub rozdrażniona. Zaatakowana wyrzucać może złowonną wydzielinę gruczołów przyodbytowych.

    Obserwacje z pn.-zach. Rosji dowodzą, że M. lutreola wykazuje największą aktywność o zmierzchu i o świcie, tj. między godziną 16:00 a 22:00 oraz 5:00 a 10:00, przy czym żerowanie najczęściej ma miejsce w nocy i nad ranem. W pn.-wsch. Hiszpani najwięcej aktywnych norek obserwowano w godzinach 20:00-1:00 oraz 2:00-7:00. Maksimum aktywności dobowej o zmierzchu i świcie obserwowano również wśród reintrodukowanych norek w Niemczech. Nieco inne obserwacje poczynili Palomares i in., którzy największą aktywność norek odnotowali w ciągu nocy, a niższą, kolejno, o zmierzchu, w ciągu dnia i o świcie (Ryc. 31). Maksima dobowej aktywności zawsze związane są z czasem pozbawionym światła dziennego. Obserwuje się przy tym niejednorodne wykorzystanie poszczególnych części areału osobniczego, wyrażające się występowaniem w jego obrębie obszarów kluczowych, na które przypada ok. 85-90% dobowej aktywności.

Dowiedziono, że norka europejska może wykazywać aktywność również w ciągu dnia, przy czym prawdopodobieństwo zaobserwowania wówczas osobników poza kryjówkami wynosi mniej niż 30%. Nie obserwuje się różnic w aktywności dobowej związanymi z płcią, występują natomiast różnice skorelowane z wiekiem i fazami rocznego cyklu reprodukcyjnego – osobniki młodociane są częściej aktywne w ciągu dnia w okresie spokoju płciowego (od września do lutego), co związane jest z dyspersją młodych, zaś osobniki dorosłe wykazują większą aktywność wiosną i latem. Ruchliwość norek zależy od dostępności pokarmu oraz warunków pogodowych. Szczególnie latem obserwuje się brak wyraźnego rytmu aktywności dobowej, a jesienią zwiększoną aktywność przy pochmurnej i lekko deszczowej aurze. W strefie klimatu kontynentalnego, norka europejska wykazuje mniejszą aktywność zimą, szczególnie w trakcie silnych mrozów. 

Przez przeważającą część roku norki prowadzą osiadły tryb życia i nie obserwuje się u nich długich sezonowych migracji. Palazón i Ruíz-Olmo donoszą o średnim dystansie pokonywanym przez norki w ciągu doby na poziomie 1,24 km, przy czym przebywane dystanse uzależnione są od pór aktywności dobowej – najdłuższe wędrówki mają miejsce nocą i wczesnym ranem, zaś w ciągu dnia, kiedy ograniczają się do krótkich dystansów w sąsiedztwie kryjówek. Podobne obserwacje poczynili Fournier i in., którzy donoszą, że samce pokonują średnio w ciągu dobry 1,40 km, a samice – 0,40 km. Dłuższe wędrówki związane są z okresem godowym, kiedy samce poszukujące samic przemierzają 7-10 km w ciągu doby, a także z opanowywaniem przez młode osobniki własnych terytoriów, kiedy po opuszczeniu matki samotnie przebywają kilka kilometrów w ciągu doby. W pierwszym przypadku zwierzęta przemieszczają się wzdłuż linii brzegowej, natomiast w drugim szlaki wędrówek przebiegają również między różnymi ciekami lub zbiornikami wodnymi. 

Zasięg dobowych wędrówek zmniejsza się zimą do ok. 1 km, przy czym, zwłaszcza w warunkach ostrych zim klimatu kontynentalnego, nierzadko jest on ograniczony do zaledwie 100-150 m. Przemieszczanie większych odległości poza terytorium osobnicze obserwuje się również w przypadku całkowitego zamarznięcia lub wyschnięcia cieku lub zbiornika wodnego i poszukiwania przez norkę nowego stanowiska. W warunkach klimatu kontynentalnego odległości przebywane w ciągu doby są większe jesienią, w związku ze zmianami w dostępności zasobów pokarmowych. W warunkach tych, norki prowadzą również bardziej koczowniczy tryb życia. 

W Delcie Dunaju, różnice w odległościach przebywanych przez M. lutreola w ciągu doby uzależnione są od kalendarza powodziowego. W trakcie powtarzających się cyklicznie w ciągu roku powodzi, norki pozostają na swych terytoriach, ale pokonywane przez nie dystanse dobowe zmniejszają się do poniżej 1 km. Dotyczy to również terytoriów częściowo zalewanych w trakcie powodzi, co wskazuje na intensywniejsze niż w innych rejonach wykorzystanie przez rumuńską populację norki europejskiej drzew, jako miejsc schronień i żerowania.

    Obok frakcji osobników o ustalonych terytoriach sugeruje się występowanie w populacji norki europejskiej frakcji osobników prowadzących koczowniczy tryb życia i aktywnie poszukujących terytoriów. Do grupy tej należą najprawdopodobniej osobniki młode po opuszczeniu matki, a także słabe i stare osobniki dorosłe, przepędzone ze zwoich terytoriów przez osobniki silniejsze. Istnienie takiej wysoce mobilnej grupy osobników w populacji tłumaczyłoby przypadki odnajdywania norek w stosunkowo dużej odległości (>1 km) od najbliższego cieku, czy zbiornika wodnego oraz szybkie zajmowanie zwolnionych terytoriów, często z zachowaniem niemal dokładnych jego granic. 

Norki polują aktywnie ścigając ofiarę. W wodzie chwytanych jest od 33 do 50% ofiar, a pozostałe 50-67% na lądzie, w bezpośrednim sąsiedztwie brzegu. Upolowane w wodzie ofiary wyciągają z wody i zjadają na brzegu. Stosunkowo często zjadają padinę. Często gromadzą pokarm, który wykorzystują w okresie mniejszej jego dostępności. W warunkach klimatu kontynentalnego, składowanie zapasów odbywa się najintensywniej późną jesienią, a w skład zapasów wchodzą przede wszystkim żaby, małe ssaki i małe ryby, czasem również ptaki. Zapasy składowane są w naturalnych zagłębieniach lub nisko położonych dziuplach, a także w czasowych kryjówkach lub jednej z komór głównej nory. Znajduje się tam zazwyczaj od 2 do 5 (czasem nawet do 20) upolowanych ofiar. Niektórzy autorzy donoszą o łącznej masie zgromadzonego przez norkę pożywienia na poziomie nawet 10-15 kg. Największe zapasy gromadzone są przez odchowujące młode samice. Danilov i Tumanov donoszą o zapasach zgromadzonych w 3 gniazdach lęgowych, na które składały się, odpowiednio, 23 żaby, 8 żab i 2 miętusy pospolite oraz 12 żab i pisklę kaczki krzyżówki. Inne doniesienia z Rosji mówią o zapasach  złożonych z ok. 20 piskorzy amurskich, 3 dużych jazi, czasem kilku karczowników ziemnowodnych lub samych żab.

    Norka europejska, podobnie jak większość łasiocowatych, nie zapada w sen zimowy i wykazuje aktywność zimą. Jedynie szczególnie mroźne dni spędza w kryjówce. W trakcie śnieżnych zim, przy dostępności wolnych przestrzeni pod śniegiem, norki mogą wiele dni spędzać pod powierzchnią pokrywy śniegowej. Często też przemieszczają się pod lodem pokrywającym przybrzeżne płycizny.

    Na terytorium osobniczym norki europejskiej zlokalizowanych jest od jednej do trzech stałych nor (gniazd), regularnie odwiedzanych i wykorzystywanych przez zwierzę przez cały rok jako miejsce dziennego odpoczynku lub schronienie, a także kilka wykorzystywanych sporadycznie (zależnie od potrzeby). Palazón i Ruíz-Olmo obserwowali od jednej do ośmiu tymczasowych kryjówek (średnio cztery), wykorzystywanych przez jednego osobnika (n=4), zaś Palomares i in. stwierdzili wykorzystywanie przez jednego osobnika (n=22) od jednej do 16 kryjówek (średnio 5,05). Zabala i in. określili częstość wykorzystywania przez norkę różnych kryjówek na 4,21/miesiąc. Częstość wykorzystania danej kryjówki lub miejsca odpoczynku w pd.-zach. Europie jest niewielka i zapewne mniejsza niż w Europie wsch.. Palomares i in. donoszą, że na 111 kryjówek i miejsc odpoczynku zidentyfikowanych dla 22 zwierząt w okresie od 2007 do 2009 r., 96 wykorzystanych zostało tylko raz, a średnie wykorzystanie kryjówek określono na 1,03 razy. Sugeruje się przy tym, że powodem takiego stanu rzeczy jest sekwencyjne wykorzystanie poszczególnych części terytorium, mające na celu maksymalizację wykorzystania żerowisk oraz optymalizację zużycia energii na wędrówki między żerowiskami. Średnią odległość między kryjówkami Palazón i Ruíz-Olmo określili na 2,38 km (n=16).

    Norka europejska urządza schronienia w kryjówkach naturalnych, które zapewniają ochronę przed niekorzystnymi warunkami pogodowymi i drapieżnikami lub zamieszkuje nory wykopane w skarpach brzegów cieków i zbiorników wodnych, zazwyczaj pod korzeniami drzew. Najczęściej, jako kryjówki wykorzystywane są szczeliny gruntu, nisko położone dziuple, jamy w powalonych pniach, przestrzenie pod korzeniami i pod pniakami, kępy olszyny, usypiska kamieni, sterty gałęzi, geste i niskie zarośla, opuszczone nory innych zwierząt (głównie karczownika ziemnowodnego Arvicola amphibius, piżmaka amerykańskiego Ondatra zibethicus, szczura wędrownego Rattus norvegicus) i opuszczone chatki piżmaka amerykańskiego. Na 27 kryjówek zaobserwowanych w Rosji, nory w brzegach stanowiły 37,0% przypadków, w przestrzeniach pod korzeniami drzew – 37,0%, w stertach gałęzi – 11,1%, pod zwalonymi pniami – 7,5%, w półdziuplach – 3,7% oraz w domku  piżmaka – 3,7%. We wsch. Europie obserwowano również wykorzystywanie przez norki, jako kryjówek, nor w ścianach żeremi (opuszczonych lub zajętych) i tam bobrowych, zagłębienia w brzegach zbiorników tam młyńskich, stogi siana, czy gruzowiska po opuszczonych zabudowaniach. Opuszczone budynki bywają wykorzystywane do urządzania kryjówek również we Francji. W Delcie Dunaju kryjówki norki europejskiej zakładane są przede wszystkim w dziuplach powalonych pni wierzbowych, w norach wykopanych w brzegach i zaporach ziemnych oraz w szczelinach w groblach kamiennych. Schronienia te zlokalizowane są na brzegach kanałów i odgałęzień ujściowych oraz w okolicach stawów.

Konstrukcje bobra europejskiego, jako miejsca urządzania kryjówek, są bardzo ważne zimą, kiedy dają norce możliwość dostania się do wody pod lodem i żerowania. Żeremia bobrów bywają też wykorzystywane prze samice do budowy gniazd lęgowych. 

Nieco odmienne preferencje w tym zakresie odnotowano dla pd.-zach. Europy. W Hiszpanii, Palazón i Ruíz-Olmo obserwowali kryjówki norki głównie wśród krzewów i zarośli jeżynowych (75% obserwowanych przypadków), a tylko w niewielkiej liczbie przypadków w szuwarach (18,7% obserwacji) i pod korzeniami (6,2% wszystkich przypadków). Jeszcze wyższy udział niskich zarośli w lokalizacji kryjówek norki europejskiej (91,3%) obserwowali Zabala i in. w Kraju Basków. Podobnie, Garin i in. donoszą, że na 144 znalezionych kryjówek, 129 urządzonych było w zaroślach Rubus sp. na brzegach rzek, a 13 wśród trzcin na terenach podmokłych, a Palomares i in. obserwowali wykorzystanie niskich zarośli i trzcinowisk do urządzania kryjówek i miejsc odpoczynku w 39,7% (w obu przypadkach). W pd.-zach. Francji kryjówki urządzane są szczególnie często (ok. 70% wszystkich kryjówek, n=336) na terenach zalewowych, takich jak mokradła i łęgi. Preferencje siedliskowe związane z gęstą, niską roślinnością zaroślową wyraźne są również w przypadku norki europejskiej w Delcie Dunaju.

Nie obserwuje się różnic w preferencjach wyboru miejsc kryjówek i odpoczynku pomiędzy samcami i samicami, różnymi klasami wiekowymi oraz, w strefie klimatu łagodnego, różnymi porami roku. Jedynie szczenne samice cechują wyraźne preferencje w wyborze miejsc do urządzenia nor lęgowych – Palomares i in. donoszą o ich lokalizacji (n=10) w brzegach rozlewisk i dopływów głównych cieków wodnych, przy czym decydujące znaczenie w wyborze miejsca ma położenie powyżej granicy powodziowych wahań poziomu wody.

Różnice w wyborze typu kryjówek w różnych częściach zasięgu gatunku tłumaczy się różnicami klimatycznymi. W warunkach klimatu chłodnego konieczne jest wykorzystanie kryjówek chroniących przed zimnem i drapieżnikami, podczas gdy w łagodnym klimacie, decydujące znaczenie ma drugi z wymienionych czynników. Zakładanie kryjówek w niskich zaroślach prawdopodobnie odzwierciedla więc kompromis między bezpieczeństwem a ekstensywną eksploatacją terytorium. Wykorzystanie niskich zarośli jeżynowych jest typowe dla pd Europy, gdzie norka europejska wykorzystuje je również do tworzenia ścieżek i bezpiecznego przemieszczania się, polowania i zjadania upolowanych ofiar.

Nory zajmują powierzchnię ok. 1-3 m2 i obejmują półkulistą komorę sypialną oraz długie na 1,4-1,5 m korytarze, prowadzące od jednego do kilku (maksymalnie 5) wejść o średnicy 5-10 cm. Nory położone są najczęściej w odległości nie większej niż 6-10 m od cieków lub zbiorników wodnych, a otwory wejściowe zlokalizowane są często pod powierzchnią wody. Wewnętrzna średnica komory wynosi ok. 20-35 cm, a jej ściany mają 7-10 cm grubości. Komora sypialna, zwłaszcza w norach porodowych (lęgowych), wyścielona jest suchą trawą, mchem, liśćmi, ptasimi piórami lub włosiem gryzoni (ryc. 31). W niektórych norach wyściółka nie występuje. Flerov donosił o komorach sypialnych o wymiarach 48 na 55 cm. Blisko jednego z wejść do nory norka czasem urządza latrynę, w obrębie której często pozostawia niezjedzone pozostałości ofiar. W okresie opieki nad młodymi samica kilkukrotnie przenosi miot do nowego gniazda, co umożliwia eksploatację różnych rewirów łowieckich oraz daje możliwość zmiany lokalizacji latryny. 

    Do komunikacji norka europejska wykorzystuje przede wszystkim sygnały zapachowe i dźwiękowe. Areał osobniczy znaczy odchodami zawierającymi czynniki olfaktoryczne gruczołów przyodbytowych. Odchody pozostawia często na wyeksponowanych miejscach, jak głazy i powalone pnie. W okresie rui sygnały zapachowe w odchodach służą samcom do poszukiwania samic. Podobnie, jak w przypadku innych łasicowatych, płciowo specyficzne ułożenie śladów defekacji i oddawania moczu względem tropów pozwalają na identyfikcję miejsc bytowania osobników danej płci. Dla samców, mianowicie, charakterystyczne są ślady moczu pozostawiane pomiędzy odciskami kończyn tylnych, przed odchodami (w kierunku dogłowowym), podczas gdy samice pozostawiają mocz na odchodach lub za nimi, w stosunku do tylnych tropów (kierunek doogonowy).

Norki zazwyczaj są ciche, a dźwięki wydają głównie w przypadku rozdrażnienia, ataku lub komunikacji międzyosobniczej w trakcie godów. W zależności od sytuacji, odgłosy te to skrzeczenie, pisk, furczenie lub pogdakiwania. 

    Behawior norki europejskiej nie odbiega od systemu zachowań tchórza zwyczajnego i norki (wiozna) amerykańskiej. Norka europejska wykazuje jednak większą ruchliwość i większe wymagania przestrzenne. Cechy te przekładają się na duży potencjał dyspersyjny i kolonizacyjny tego gatunku, których realizację obserwowano w przeszłości w Rosji (przekroczenie linii Uralu), a współcześnie w Hiszpanii (ekspansja z pn. na pd. w pn.-zach. Hiszpanii).

    Interakcje międzyosobnicze o charakterze socjalnym zachodzą w trakcie godów, pomiędzy dorosłymi samicami a dorosłymi samcami, oraz w okresie odchowu młodych, pomiędzy matką a młodymi norkami. W pozostałych okresach norka europejska prowadzi zasadniczo samotny tryb życia. Wskazują na to obserwacje terenowe, jednak eksperyment etologiczny przeprowadzony w niewoli wskazuje na możliwość istnienia bardziej skomplikowanej struktury socjalnej w populacjach M. lutreola. W doświadczeniu tym obserwowano zachowanie samca wobec dwóch szczennych samic oraz ich miotów po porodzie. Blisko 70% wszystkich zaobserwowanych przypadków interakcji między samcem a samicami miało charakter pozytywny (przyjazny) i składały się na nie przede wszystkim  zachowania komunikacyjne i zabawy. W okresie okołoporodowym u samca wyraźnie wzrosła intensywność znakowania zapachowego wydzieliną gruczołów przyodbytowych terenu wokół gniazd lęgowych, będąca przejawem pośrednich zachowań rodzicielskich u ojca. Intensywne znakowanie terytorium należy interpretować jako przejaw ochrony miotu (grupy rodzinnej). W okresie prenatalnym zaobserwowano ponadto zmniejszenie rozmiaru jąder. Socjalne zachowania ojca nie były skoncentrowane na jednej matce, tylko rozłożone między dwie samice, podobnie jak jego zachowania rodzicielskie obejmowały oba mioty. Wyniki przytoczonego doświadczenia wskazują na istnienie u norki europejskiej poligamicznego systemu krycia, obejmującego więzi społeczne między partnerami. Istnienie bardziej złożonych, niż dotychczas sądzono, interakcji socjalnych u norki europejskiej sugeruje również fakt zachodzenia na siebie areałów osobniczych samców i samic.