Charakterystyka morfologiczno-anatomiczna i fizjologiczna

    Pokrój ciała norki europejskiej ma charakter pośredni pomiędzy pokrojem L. lutra i M. putorius – sylwetka wysmukła, wydłużony tułów i krótkie kończyny, a ogon nieco krótszy od połowy długości ciała i niezbyt puszysty. Postura bardziej zwarta i kompaktowa, w porównaniu do innych przedstawicieli rodziny Mustelidae. Głowa jest lekko spłaszczona (co ułatwia pływanie i nurkowanie), z szerokimi i niewysokimi uszami, osadzona na szyi prawie tak grubej jak głowa (Ryc. 9). Uszy mierzą ok. 1,5-2,4 cm. Długość ciała dorosłych osobników norki europejskiej (bez ogona) wynosi 25,0-40,0 cm ♀ oraz 28,4-44,0 cm ♂, długość ogona to 10,5-18,0 cm ♀ oraz 11,7-19,0 cm ♂, a masa ciała równa jest 370,0-740,0 g ♀ oraz 450,0-1250,0 g ♂. Średnia masa norki europejskiej jest znacznie niższa niż u tchórza zwyczajnego i norki (wizona) amerykańskiej – odpowiednio, o ponad 1,75 i o ponad 1,54 razy mniejsza. Pomiary długości i masy ciała u samców i samic podano w Tab. 2. 

Tab. 2. Wyniki pomiarów długości i masy ciała u samic i samców norki europejskiej (źródło: Abelentsev 1968, Danilov i Tumanov 1976, Gittleman 1986, Heptner i in. 2001, Ceña i in. 2003, Palazón i in. 2003b, Fournier i in. 2008, Ştiucă i in. 2010, Palomares i in. 2017)

Długość ciała – długość ciała od czubka pyszczka do odbytu (bez ogona), n – liczba pomierzonych osobników, * – n = 18, ** – średnia arytmetyczna, ? – brak danych

    Masa ciała norki europejskiej ulega wahaniom w ciągu roku, przede wszystkim w związku z kolejnymi fazami cyklu płciowego. Dorosłe samice tracą w trakcie lutego i marca ok. 15% masy ciała ze stycznia, dorosłe samce tracą w tym okresie ok. 10% „styczniowej” masy ciała, zaś młode osobniki obu płci (poniżej jednego roku życia) tracą ok. 10% masy ciała od połowy lutego do połowy marca. 

Kończyny M. lutreola są pięciopalczaste i zaopatrzone w ostre pazury, przy czym kończyny tylne są półstopochodne (Ryc. 9). Długość przednich łap wynosi ok. 7,5-8,5 cm, a tylnych – ok. 10,0-11,5 cm. Palce spięte owłosioną, dobrze rozwiniętą błoną pławną, która w łapach tylnych sięga do trzeciego członu palcowego. Opuszki palców oraz opuszka śródręcza i śródstopia koloru jasnego, widoczne (nieosłonięte włosami) zarówno latem, jak i zimą.

Okrywa włosowa błyszcząca, barwy od ryżawobrunatnej, przez ciemnokasztanową do ciemnobrązowej (Ryc. 10). Włosy puchowe szare, szaro-brązowe. Futro na kończynach i ogonie jest ciemniejsze od futra na grzbiecie, natomiast najjaśniejszy ton wybarwienia cechuje spód ciała. Ogólny ton ubarwienia futra, pomimo wspomnianych różnic, jednorodny. Bardzo rzadko występują osobniki o ubarwieniu nietypowym – niemal czarnym, o uwłosieniu charakteryzującym się szczególnie jedwabistym połyskiem, białe osobniki albinotyczne oraz z okrywą włosową pokrytą białymi plamami. Brak różnic w umaszczeniu samic i samców.

W uwłosieniu norki europejskiej występują włosy przewodnie, ościste i puchowe. Włosy przewodnie mają stosunkowo dobrze rozwinięty, obecny prawie na całej długości łodygi, rdzeń (ok. 60,5% grubości włosa), we włosach ościstych jest on cieńszy (ok. 46,7% grubości włosa) i słabiej wyrażony, natomiast we włosach puchowych grubość rdzenia jest najmniejsza (ok. 33,3% grubości włosa), choć występuje on na całej długości trzonu. W przypadku wszystkich typów włosów trzon jest nieprzerwany i centralnie symetryczny w przekroju. Jego struktura w przekroju podłużnym ma układ drabinowy z grudkowatym wypełnieniem we włosach puchowych oraz amorficznym we włosach ościstych. We włosach przewodnich trzon ma strukturę kratownicowo-gąbczastą. Przekrój poprzeczny włosów puchowych norki europejskiej ma kształt okrągły, zaś w przypadku włosów ościstych i przewodnich – eliptyczny, powyżej podstawy włosa.

Włosy przewodnie są proste i lśniące, z buławkowatym zgrubieniem występującym od połowy długości (ok. 10,8 mm), włosy ościste falsite (3-5 falistych zakrzywień), ze zgrubieniem od wysokości ok. 3,8 mm, zaś włosy puchowe są lekko faliste (do siedmiu delikatnych fal) i pozbawione zgrubień. Stosunek przekroju zgrubiałej części trzonu włosów przewodnich i ościstych do przekroju niezgrubiałej części trzonu wynosi 2:1. Włosy przewodnie wyraźnie wyrastają ponad warstwę podszerstka.

Bezpośrednio u podstawy włosów puchowych łuski kutykularne mają kształt tutki, zaś na pozostałej długości włosa mają formę płatków o gładkiej powierzchni i brzegach. Łuski kutykularne włosów ościstych mają kształt wydłużonych fal o gładkich brzegach. Łuski włosów przewodnich są długie i wąskie, o niemal równoległych, gładkich brzegach, gładkiej lub lekko rowkowanej powierzchni i układzie dachówkowym (ryc. 11). Wzór ułożenia łusek na powierzchni włosów przewodnich jest zbliżony do wzoru łusek włosa norki (wizona) amerykańskiej. Podobieństwo ułożenia łusek można tu uznać za przykład konwergencji ewolucyjnej, być może związanej z przystosowaniem do ziemnowodnego trybu życia, zaś w przypadku norki europejskiej i tchórza zwyczajnego cecha ta ma charakter dywergencji ewolucyjnej. Komórki rdzenia włosów przewodnich oraz występujące w nim przestrzenie wypełnione powietrzem ułożone są głównie prostopadle w stosunku do osi podłużnej włosa (ryc. 11). Cecha ta upodabnia włosy przewodnie norki europejskiej do włosów tchórza zwyczajnego. Charakterystykę włosów M. lutreola, opatrzoną szkicami i mikrofotografiami, podaje również Debrot i in..

Uwłosienie norki europejskiej jest krótkie i gęste – na jeden włos przewodni przypada blisko 40 włosów ościstych i puchowych. Gęstość okrywy włosowej jest duża i osiąga ok. 27 000 włosów na cm2, z czego ok. 670 to włosy przewodnie, a ok. 26 330 to włosy ościste i puchowe. Wymiary poszczególnych typów włosów zebrano w tab. 3. Włosy okrywające tułów i ogon mają mniej więcej jednakową długość i budowę. Włosy przewodnie wyrastają z mieszków włosowych pojedynczo lub w kępkach, w których towarzyszy im od czterech do siedmiu włosów ościstych i puchowych. Występują też kępki od sześciu do dziewięciu włosów puchowych i ościstych, bez włosów przewodnich. Kępki te występują w zgrupowaniach obejmujących jedną kępkę z włosem przewodnim oraz trzy lub cztery kępki bez włosów przewodnich.

Tab. 3. Wymiary włosów letnich norki europejskiej (źródło: Sokolov 1982)

* – wartości średnie, ** – wartość minimalna i maksymalna 

Linienie występuje dwukrotnie w ciągu roku – od marca do maja przebiega linienie wiosenne, natomiast od sierpnia do listopada ma miejsce linienie jesienne. Podobnie jak w przypadku innych ssaków ziemno-wodnych, wymiana uwłosienia następuje stopniowo i jest trudna do uchwycenia. Uwłosienie letnie jest krótsze, mniej gęste i jaśniejsze od zimowego, które cechuje duża gęstość i połysk. Różnica pomiędzy uwłosieniem letnim i zimowym jest znacznie mniej zaznaczona niż u innych przedstawicieli rodzaju Mustela. Okrywa włosowa ma wyraźne cechy przystosowawcze do ziemno-wodnego trybu życia, m.in. dużą gęstość włosów puchowych (znacznie większą niż u innych łasic, choć jednocześnie znacznie mniejszą niż u wydry europejskiej) oraz kształt włosów okrywowych – bardzo szeroka, spłaszczona część środkowa. Uwłosienie właściwe osobnikom dorosłym pojawia się po pierwszym linieniu jesiennym.

Charakterystyczne dla tego gatunku jest występowanie białej plamy na końcu pyska (Ryc. 12), obejmującej wargę górną, wargę dolną i podbródek. Opisano formę M. lutreola, występującą na Śląsku w czasach historycznych, u której białe wybarwienie na końcu pyska było zredukowane lub wcale nie występowało. Biała plama lub plamy, o zmiennych kształtach i rozmiarach, często występują również na futrze pokrywającym wentralną część szyi i klatkę piersiową. Białe plamy na piersi występują u ok. 50% osobników z populacji północnoeuropejskiej i wschodnioeuropejskiej, podczas gdy u zwierząt pochodzących z populacji francuskiej pojawiają się u 10% osobników, zaś w populacji z północnej Hiszpanii jedynie u ok. 2%. Wybarwione na biało plamy, ich liczba i kształt, są osobniczo specyficzne i służyć mogą do identyfikacji osobniczej.

    Skóra norki europejskiej jest stosunkowo gruba, przy czym po brzusznej stronie ciała mierzy ok. 1,70 mm, a po stronie grzbietowej ok. 1,48 mm; skóra właściwa ma w tych okolicach ciała grubość, odpowiednio, 1,68 mm i 1,45 mm. Naskórek i warstwa rogowa naskórka są grubsze po stronie dorsalnej niż wentralnej, a ich grubość wynosi odpowiednio 34 μm i 18 μm oraz 22 μm i 11 μm. Warstwa Malpighiego (tzw. naskórek żywy) obejmuje 1-3 warstw komórek, a warstwa brodawkowata skóry właściwej jest znacznie grubsza od warstwy siateczkowej i mierzą odpowiednio 1,06 mm i 0,38 mm na grzbiecie oraz 1,13 mm i 0,55 mm na piersiach i brzuchu. Poziome wiązki włókien kolagenowych występują głównie w skórze właściwej i cechują się stosunkowo luźnym splotem. W warstwie brodawkowej i siateczkowej występują komórki tłuszczowe. Gruczoły łojowe są jednopłatowe, mają kształt owalny i wydłużony i mierzą ok. 112 × 224 μm w skórze po stronie brzusznej oraz 40 × 242 μm w skórze po stronie grzbietowej. Gruczoły potowe są rzadko rozsiane i mają kształt parówkowaty, poskręcany, a ich średnica wynosi ok. 28 μm. W skórze norki europejskiej brak mięśni przywłosowych. W powiększeniu mikroskopowym powierzchnia skóry jest pobróżdżona, a ujście mieszków włosowych jest wąskie i nie wystaje ponad powierzchnię skóry.

Czaszka M. lutreola, przedstawiona na ryc. 13, ryc. 14, ryc. 15 i ryc. 16, jest delikatnej budowy, spłaszczona w płaszczyźnie dorsalno-wentralnej, zwłaszcza w okolicy czołowej . Mózgoczaszka jest niezbyt wydłużona, łuki jarzmowe stosunkowo długie i umiarkowanie szeroko rozstawione, natomiast twarzoczaszka dość wydłużona. Zwężenie zaoczodołowe, typowe dla mięsożernych, jest słabo zaznaczone i w najwęższym punkcie ma długość równą bądź nieco większą od odcinka międzyoczodołowego. Słabo wyrażony jest również wyrostek sutkowy, a puszki bębenkowe są niewielkie, o nabrzmiałym kształcie, stosunkowo krótkie i wąskie (stosunek ich długości do szerokości wynosi około 1:1,7) oraz szeroko rozstawione. Grzebień potyliczny jest w czaszce M. lutreola wyraźnie zarysowany, natomiast grzebień sagitalny nieco słabiej. Czaszkę osobników młodych cechuje słabiej rozwinięta i krótsza niż u osobników dorosłych twarzoczaszka oraz bardziej rozdęta mózgoczaszka. Ogólna architektura czaszki wykazuje znacznie mniejszą specjalizację drapieżniczą niż w przypadku tchórzy, czy norki amerykańskiej.

Długość kondylobazalna czaszki wynosi 5,6-6,8 cm, natomiast długość jarzmowa to 2,9-4,0 cm. Zwężenie zaoczodołowe jest skrócone i słabo wyrażone. Grzebień strzałkowy, biegnący wzdłuż kości ciemieniowych, oraz grzebień węgłowy, okalający od tyłu potylicę, są również słabo zaznaczone, przy czym ich wyrazistość zależy od płci i zwiększa się z wiekiem. Puszki bębenkowe o kształcie pestki migdału, niewielkie. Pod wieloma względami czaszka norki europejskiej ma charakter pośredni pomiędzy tchórzem zwyczajnym a łasicą syberyjską.

Norka europejska ma 34 zęby, a jej wzór zębowy, typowy dla przedstawicieli rodzaju Mustela, ma postać I3 C1 P3 M1I3 C1 P3 M2. Liczba zębów mlecznych to 18 – spośród siekaczy jedynie skrajne górne występują w uzębieniu mlecznym. U gatunku występuje uzębienie typu tnąco-kruszącego i miażdżącego. Kły i trójkorzeniowe łamacze (P3 w szczęce i M1 w żuchwie) silnie rozwinięte. Odległość między kłami w szczęce i żuchwie wynosi 13 mm, średnica kła u podstawy równa jest 4 mm, a wysokość od podstawy dowierzchołka wynosi 8 mm. Wymiary te służą rozpoznawaniu ugryzień zadanych przez norkę europejską, a tym samym identyfikacji jej ofiar. Wewnętrzna powierzchnia głównego wierzchołka dolnego łamacza (M1) jest gładka, bez pionowej krawędzi. Drugi górny ząb przedtrzonowy (P2) nie wnika w zagłębienie w przedniej części korony łamacza (P3), stykając się jedynie z przednim brzegiem jego korony. Dolny łamacz (M1) pozbawiony jest jednego z guzków w szeregu wewnętrznym – tzw. zadolnostożka (metaconid). Pierwszy przedtrzonowy ząb szczęki i żuchwy są jednokorzeniowe – ryc. 15, ryc. 16., ryc. 17. Język jest gładki.

Wokół odbytu, pod ogonem, znajdują się bardzo dobrze rozwinięte parzyste gruczoły zapachowe (gruczoły analne), których płynna wydzielina pełni funkcje sygnalizacyjne i obronne. W zakresie komunikacji zapachowej, wydzielina gruczołów analnych odgrywa dużą rolę w identyfikacji osobniczej oraz, najprawdopodobniej, doborze partnerów w okresie godowym i rozpoznawaniu gotowości godowej.. Obronny (odstraszający) charakter wydzieliny gruczołów przyodbytowych odnotowywano już w pierwszych literaturowych wzmiankach dotyczących gatunku – o cuchnącej wydzielinie emitowanej przez norkę europejską donosili już na przykład Aldrovandi i Bernia, Schott, Jose, czy Bomare. Rozdrażniona lub wystraszona norka europejska może wyrzucać wydzielinę gruczołów przyodbytowych w reakcji obronnej. W skład wydzieliny gruczołów przyodbytowych wchodzi 12 związków chemicznych, przy czym ich stężenie, jak i skład jakościowy wydzieliny wykazują znaczne wahania osobnicze, niezależne od płci. Jedyne różnice związane z płcią dotyczą okresu rozrodczego, kiedy to wydzielina gruczołów analnych samców i samic różni się znacząco stężeniem 3 składników. W okresie bezpośrednio poprzedzającym sezon godowy samce w wieku reprodukcyjnym produkują większą ilość składników lotnych wydzieliny, natomiast samice zarówno wówczas, jak i w okresie godowym. Mieszania odorantów ma skład zbliżony do wydzieliny blisko spokrewnionych ewolucyjnie z norką europejską gatunków, m.in. tchórza zwyczajnego i łasicy syberyjskiej, przy czym jej złowonny charakter jest słabyszy niż u M. putorius.

    Masa wątroby wynosi średnio ok. 29,2 g u samic i ok. 39,9 g u samców. Średnia masa serca wynosi, odpowiednio, ok. 5,0 i ok. 6,0 g, płuc – ok. 7,5 i ok. 10,5 g, mózgu – ok. 7,9 g i ok. 9,0 g, trzustki – ok. 2,6 g i ok. 2,4 g, a nerki (lewej) – ok. 2,5 g i ok. 3,4 g. Azzali i Romita prowadzili badania histochemiczne i ultrastrukturalne komórek gruczołowej części przysadki mózgowej. Norka europejska, podobnie jak pozostałe łasicowate, nie posiada jelita ślepego.

    Temperatura ciała dorosłych norek europejskich wynosi ok. 37,0°C dla samców (n=18) i ok. 36,2°C dla samic (n=14), puls wynosi, odpowiednio, 216 i 223 uderzeń na minutę, a częstość oddechów – 48 oddechów na minutę u samców oraz 41 oddechów na minutę u samic. Najlepiej rozwiniętymi zmysłami u tego gatunku jest słuch i powonienie, podczas gdy wzrok jest stosunkowo słaby. 

Ahmed i in. opisali sekwencję aminokwasową hemoglobiny (EC 4.1.1.39) M. lutreola. Ustalona długość łańcucha α wynosi 141 aminokwasów, a łańcuch β składa się z 146 aminokwasów. Sekwencję aminokwasową łańcucha α oraz łańcucha β norki europejskiej i tchórza zwyczajnego różni, odpowiednio, jeden i cztery aminokwasy aminokwasy, norki europejskiej i borsuka europejskiego – osiem i pięć aminokwasów, norki europejskiej i ratela miodożernego Mellivora capensis – dziewięć i jeden aminokwas, zaś norki europejskiej i wydry europejskiej – po dwa aminokwasy. W stosunku do fretki domowej, różnice dotyczą jedynie łańcucha β i obejmują cztery aminokwasy.

Badania nad inhibicyjnym działaniem alkaloidów na monoaminooksydazę (MAO, EC 1.4.3.4) wątrobową u norki europejskiej sugeruje istnienie kilku izoform MAO u tego gatunku.

Dymorfizm płciowy przejawia się w proporcjach części ciała i tak na przykład długość ogona samców stanowi zazwyczaj od 35 do 52% długości całego ciała, natomiast u samic – od 37 do 45%. Dymorfizm płciowy manifestuje się większymi wymiarami i masą ciała samców – odpowiednio o ok. 16-25% i ok. 30-40% w stosunku do długości i masy ciała samic. Wartość wskaźnika dymorfizmu płciowego, wyliczona jako logarytm stosunku masy ciała samców do masy ciała samic, wynosi 0,17 (dla populacji pn.-wsch.) oraz 0,22 (dla populacji pd.-zach.) i jest jedną z najniższych w rodzaju Mustela. Dla porównania, wartość wskaźnika dymorfizmu płciowego u M. putorius wynosi 0,33, u M. eversmannii 0,31, a u M. sibirica 0,23. Palazón i in. wyznaczyli płciowo specyficzną funkcję dla wskaźnika BCI (ang. Body Condition Index) norki europejskiej, która dla samic przyjmuje postać BCI♀ = masa ciała/2,38 × całkowita długość ciała2,11, a dla samców BCI♂ = masa ciała/3,20 × całkowita długość ciała2,22.

Dymorfizm płciowy zaznacza się również w budowie czaszki, zarówno w zakresie wymiarów, jak i kształtu. Wartości wszystkich pomiarów kraniometrycznych, zestawionych w tab. 4, są większe dla samców. Różnice w kształcie czaszki wyrażają się w stosunkowo wyższej mózgoczaszce, szerzej rozstawionych łukach jarzmowych, bardziej wysuniętą trzewioczaszką, szerszymi puszkami bębenkowymi oraz większą wysokością żuchwy. U samic słabiej wyrażone są wypukłości i grzbiety kostne. Czaszka samców jest ogólnie większa i cięższa od czaszki samic. Szczegółowe badania dymorfizmu płciowego w obrębie czaszki u M. lutreola przeprowadzili Abramov i Tumanov, wykazując, w oparciu o analizę dyskryminacyjną, że pomiar szerokości jarzmowej oraz szerokości międzyoczodołowej pozwala na rozróżnienie płci z prawdopodobieństwem równym 96,5% (ryc. 18). Youngman dowiódł, że największą moc odróżniającą płcie ma długość górnego trzonowca, szerokości kłykci potylicznych, wysokość mózgoczaszki oraz szerokość czaszki między wyrostkami sutkowymi. Analiza dyskryminacyjna umożliwiła opracowanie wzorów z parametrami A i B, umożliwiającymi przypisanie czaszki o nieznanym pochodzeniu do konkretnej płci: A = 1,266 MB + 1,185 CH – 1,126 BCB + 4,796 M1L – 41,724, B = 1,440 MB + 1,035 CH -1,000 BCB + 4,497 M1L – 34,760. Wynik A>B oznacza, że czaszka należy do samca, natomiast A<B – do samicy. 

Należy zaznaczyć, że międzypłciowe różnice w wielkości czaszki są u norki europejskiej zaznaczone słabiej niż u innych, zbliżonych do niej wielkością, przedstawicieli rodziny Mustelidae. Fakt ten jest zgodny z wynikami ogólnej analizy dymorfizmu płciowego u filogenetycznie i ekologicznie bliskich norce europejskiej gatunków. Dowodzą one, że wskaźnik dymorfizmu płciowego (obliczonego według wzoru zaproponowanego przez Rossolimo i Pavlinov’a (1974): ISD = 100 × [(X♂ – X♀)/X♀], gdzie ISD – wyrażony w % wskaźnik dymorfizmu płciowego, X♂ – średnia wartość danego parametru u samców, X♀ – średnia wartość danego parametru u samic) u tego gatunku (12,8%) jest niższy niż u tchórza zwyczajnego (20,4%), czy norki (wizona) amerykańskiej (15,4%).

Budowa układu rozrodczego norki europejskiej jest bardzo zbliżona do budowy układu rozrodczego tchórza zwyczajnego. Samice mają dwurożną macicę i 3-5 par sutek. Kość prąciowa (baculum) samców ma długość ok. 3,5-4,6 cm. Bakulum o strukturze typowej dla rodzaju Mustela, tj. wygięte w formie haka, ale rowek na dolnej stronie kości jest szerszy niż u tchórzy i łasicy syberyjskiej, a końcówka kości wygięta jest w formie łyżeczki. Od strony brzusznej, część terminala kości prąciowej odchyla się nieco w prawo, jak przedstawiono na ryc. 19. 

    Ze względów praktycznych, głównie w odniesieniu do zabiegów ochronnych podejmowanych wobec norki europejskiej, jako gatunku krytycznie zagrożonego wyginięciem, bardzo istotne jest jej odróżnianie od blisko spokrewnionego ewolucyjnie tchórza zwyczajnego oraz wykazującej duże podobieństwo ekologiczne norki (wizona) amerykańskiego. W znacznej części obszary występowania tych gatunków w Europie zachodzą na siebie. Współwystępowanie to jest o tyle problematyczne, że prowadzić może do błędnie pozytywnych stwierdzeń występowania norki europejskiej, w oparciu o detekcję tropów i śladów żerowania, przy monitoringu jej populacji (naturalnych i reintrodukowanych), a także niesie ze sobą ryzyko przypadkowego padania ofiarą zabiegów eradykacyjnych, skierowanych przeciw N. vison, w przypadku błędnie negatywnych stwierdzeń występowania norki europejskiej na danym obszarze. Poprawna identyfikacja norki europejskiej jest ważna również ze względu na fakt, że w przeszłości, nawet jeszcze w XX w., dość powszechne było jej mylenie lub utożsamianie z norką (wizonem) amerykańską, szczególnie w literaturze popularnonaukowej, czego przykładem mogą być opracowania Godman, Marchlewskiego, Ferensa, Hofmann, czy Reichholf.

Bardzo cenne są w tym kontekście nieinwazyjne metody rozpoznawania M. lutreola, takie, jak opisany wcześniej, test genetyczny dla jądrowej sekwencji mikrosatelitarnej Mel08, czy techinka nested-PCR-RFLP dla fragmentu sekwencji mitochondrialnej pętli D. Metodą laboratoryjną o bardzo dużej mocy różnicującej jest również analiza struktury mikroskopowej (mikroskopia świetlna) włosów przewodnich – wzór łusek pozwala odróżnić tchórza zwyczajnego od norki europejskiej i norki (wizona) amerykańskiej, natomiast struktura rdzenia włosa umożliwia odróżnienie dwóch ostatnich wymienionych gatunków.` Wyższość metody opartej na strukturze włosa przewodniego od technik genetyki molekularnej polega na jej prostocie i małych kosztach wykonania, a także możliwości wykonania bardzo informatywnej analizy w oparciu jedynie o jeden dojrzały włos przewodni (do analiz genetycznych należy zebrać co najmniej 10 cebulek włosowych). Przewaga metod molekularnej identyfikacji gatunku nad metodami opisanymi poniżej polega na tym, że te ostatnie mają charakter porównawczy i wiążą się z koniecznością zestawienia cech analizowanego materiału biologicznego, tropu lub śladów żerowania z materiałem porównawczym i, opartej na tym porównaniu, identyfikacji różnicowej.

Identyfikacja norki norki europejskiej w terenie opiera się również na bezpośrednim rozpoznawaniu śladów żerowania i tropów, przy czym, ze względu na ich duże podobieństwo z tropami i śladami żerowania M. putorius i N. vison, może być ona trudna i zawodna. Tropy norki europejskiej charakteryzują się odbiciami pięciu opuszek palcowych, często wyraźnym odbiciem błony międzypalcowej, krótkimi odbiciami pazurów (krótszymi niż u M. putorius) oraz wydłużonym odbiciem opuszki międzypalcowej i mają długość ok. 3,5-4,0 cm dla łap przednich oraz 3,6-6,5 cm dla łap tylnych – ryc. 20. Odbicia opuszek palcowych i opuszki międzypalcowej są zazwyczaj większe w porównaniu z tchórzem zwyczajnym i norką (wizonem) amerykańską – zajmują większą, niż u wspomnianych gatunków, powierzchnię tropu. Samice zostawiają mniejsze odbicia łap niż samce.  

Odchody norki europejskiej (ryc. 22) mają stałą konsystencję, długość ok. 5-8 cm i szerokość ok. 5-8 mm, są spiralnie skręcone, zaostrzone na jednym z końców i mają barwę brunatną lub czarną. Odchody norki europejskiej są zazwyczaj bardziej cylindryczne niż odchody tchórza zwyczajnego i wyglądem przypominają odchody wydry. Miejsa żerowania norki europejskiej charakteryzują się pozostałościami ofiar; gatunek ten zbiera i ukrywa zdobycz, którą wykorzystuje następnie w okresach mniejszej dostępności ofiar, jednak żerowiska takie nie różnią się od żerowisk tchórza zwyczajnego i norki (wizona) amerykańskiej i bez obecności wyraźnych tropów są trudne do identyfikacji. Dużą niezawodnością wykrywania obecności norki europejskiej w terenie, zwłaszcza w połączeniu z identyfikacją tropów, charakteryzuje się metoda wykorzystująca automatyczne kamery lub aparaty fotograficzne (ang. camera trapping).

    Identyfikacja oparta na materiale kostnym norki europejskiej (szczątki kopalne lub kościec post mortem), w kontekście jej odróżnienia od tchórza zwyczajnego i norki (wizona) amerykańskiej, jest najłatwiejsza przy zastosowaniu metod kraniometrycznych. Youngman wykazał, że największą moc różnicującą czaszkę M. lutreola i M. putorius ma zestawienie wyników pomiarów maksymalnej szerokości kłykci potylicznych i szerokości między wyrostkami zaoczodołowymi (ryc. 23) oraz zestawienie różnicy długości kondylobazalnej i długości podniebienia (PPL) oraz szerokości kości potylicznej (ryc. 24). Natomiast dla rozróżnienia M. lutreola od N. vison najlepiej wykorzystać zestawienie sumy długości odjęzykowej i długości środkowej górnego trzonowca M1 (LLM1) oraz, zdefiniowanej wcześniej, wartości PPL – ryc. 25.

Wyniki badań w zakresie allometrii filogenetycznej wskazują na duże podobieństwo w obrębie kości długich pomiędzy norką europejską, tchórzem zwyczajnym i tchórzem stepowym. Istotne podobieństwo w tym zakresie odnotowano również dla norki europejskiej i norki (wizona) amerykańskiej; o ile jednak w pierwszym przypadku podobieństwo allometryczne występuje pomimo dywergencji ewolucyjnej, o tyle podobieństwo z norką (wizonem) amerykańską ma tu charakter konwergentny i związane jest z przystosowaniem do ziemno-wodnego trybu życia. Podobieństwo w budowie kośćca pomiędzy M. lutreola, M. putorius, M. eversmannii ora N. vison, wyrażone kształtem i proporcjami elementów strukturalnych kości długich, jest wyraźniejsze w przypadku kończyny tylnej. Podobieństwo pomiędzy norką europejską a pozostałymi wymienionymi gatunkami jest wyraźnie zaznaczone dla kości łokciowej, kości promieniowej, kości udowej, kości piszczelowej oraz kości strzałkowej, podczas gdy dla kość ramiennej notuje się znacznie więcej cech podobnych pomiędzy norką europejską i norką (wizonem) amerykańską.  

Budowa anatomiczna norki europejskiej nie odbiega od ogólnego schematu budowy dla rodzaju Mustela i jest bardzo zbliżona do budowy anatomicznej fretki domowej. Charakterystyczną cechą M. lutreola jest stosunkowo duża (większa niż u gatunków o większych rozmiarach ciała) masa mózgu, wynosząca średnio 8,0 g u samic i ok. 8,5 g dla obu płci. Dla porównania, wartości te dla tchórza zwyczajnego wynoszą odpowiednio ok. 7,0 g i ok. 8,3 g, zaś dla norki (wizona) amerykańskiej – ok. 7,0 g i 8,5 g. Masa tkanki tłuszczowej w pachwinach stanowi średnio 16-24% masy ciała zwierzęcia i w lecie wynosi ok. 2-3 g, a w zimie wzrasta do ok. 15-22 g.